نی‌ریز

شهری در استان فارس، ایران

نی‌ ریز ، شهری تاریخی و کهن در استان فارس، به عنوان مرکز شهرستان نی‌ریز شناخته می‌شود. این شهر که در نقطه‌ای استراتژیک واقع شده، محل تلاقی استان‌های فارس، کرمان، هرمزگان و اصفهان محسوب می‌شود.

ریشه‌های تاریخی نی‌ریز به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و بیش از ۱۵ بار در کتیبه‌های این دوره به نام این شهر اشاره شده است که این امر نشان از اهمیت و جایگاه ممتاز نی‌ریز در دوران باستان دارد. در دوران ساسانیان نیز نی‌ریز یکی از شهرهای مهم و پررونق ایران بوده و در دوران اسلامی، به‌ویژه در زمان صفویه، پایتخت یکی از ایالات ایران شناخته شد.
نی‌ریز در جنوب دریاچه بختگان، در مغرب سیرجان و شهربابک (کرمان)، در مشرق استهبان (فارس)، در جنوب غربی شهرستان خاتم (یزد) و در شمال داراب و حاجی‌آباد (هرمزگان) واقع شده است و این موقعیت جغرافیایی خاص، به نی‌ریز تنوع آب و هوایی و جاذبه‌های طبیعی بسیاری بخشیده است.
نی‌ریز دارای اقتصادی متنوع و پویا است که بر پایه کشاورزی، صنعت و گردشگری استوار است. این شهر یکی از قطب‌های مهم کشاورزی ایران بوده و محصولات باکیفیت مانند انار، بادام، گردو، پسته و زعفران در آن کشت می‌شود و همچنین، از دیرباز دارای صنایع متنوعی از جمله صنایع معدنی، غذایی و نساجی بوده است.
جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی متنوع این شهر، از جمله آثار باستانی، بناهای تاریخی، مناطق گردشگری طبیعی و روستاهای سنتی، همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا نی‌ریز به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل شود. جمعیت نی‌ریز در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۱۳,۲۹۱ نفر برآورد شده است. مردم این شهر به زبان فارسی و گویش محلی نی‌ریزی تکلم می‌کنند و به فرهنگ غنی و اصیل خود بسیار پایبند هستند.

منطقه حفاظت شده بهرام گور

منطقه حفاظت‌شده بهرام گور، در شمال شرق شهرستان نی‌ریز و در فاصله حدود ۲۵ کیلومتری مرکز این شهرستان واقع شده است. این منطقه با داشتن تنوع زیستی بالا و چشم‌اندازهای بیابانی زیبا، یکی از مناطق حفاظت‌شده مهم کشور محسوب می‌شود. اهمیت این منطقه به دلیل وجود جمعیت قابل توجه گورخر ایرانی، یکی از گونه‌های جانوری در معرض انقراض در سطح جهانی، دوچندان شده است. یکی از اهداف مهم مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز، حمایت مالی و عملیاتی از منطقه حفاظت شده بهرام گور و به‌ویژه جمعیت گورخر ایرانی است.

نی‌ریز پایتخت ریخته گری ایران

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که نی‌ریز در دوره هخامنشیان به عنوان پایتخت صنعت ریخته‌گری و تولید ابزارآلات جنگی ایران مطرح بوده و با بیش از ۷۰۰ کارگاه فعال در زمینه تولید نیزه، شمشیر و زره، نقش محوری در تجهیز ارتش داریوش کبیر ایفا می‌کرده است. یافته‌های باستان‌شناسی در منطقه، از جمله کشف کوره‌های ذوب آهن و ابزارآلات فلزی، گواه محکمی براین مدعاست. همچنین به روایتی در دوره پیشدادیان نیز نی‌ریز، مرکز فولاد سازی ایران پهناور بوده است.

گردان کمیل نی‌ریز

نی ریز دیار دلاورمردان گردان همیشه سرافراز کمیل از لشکر 33 المهدی(عج) است که در طول 8 سال جنگ تحمیلی با تبعیت از علمای شهرستان، نقش خود را به خوبی ایفا کرد و با تقدیم 500 شهید والامقام، 1300 جانباز و 52 آزاده سرافراز از مجموع 5هزار رزمنده اعزامی ، برگ زرینی در کارنامه خود رقم زد.

توسعه نی‌ریز

توسعه شهرستان نی‌ریز و شهرهای اطراف آن اهمیت فوق العاده ای برای مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز دارد. توسعه زیر ساخت های شهری مانند ورزشگاه و سالن تجمعات، تجهیز مراکز درمانی و حمایت از کادر درمان، پیگیری وضعیت اشتغال ساکنان محلی، برگزاری آزمون های استخدامی، پیگیری وضعیت خانواده شهدا، آبرسانی و حمایت از مناطق محروم و کم برخوردار از جمله فعالیت های این مجتمع است.

مسجد جامع کبیر نی‌ریز

مسجد جامع کبیر نی‌ریز یکی از کهن‌ترین مساجد ایران است که در شهرستان نی‌ریز استان فارس واقع شده است. این مسجد به باور برخی، از آتشکده‌های زرتشتیان بوده که در دوره اسلامی به مسجد تبدیل شده‌است. ایوان اصلی به جا مانده از این مسجد به شیوهٔ معماری دوره ساسانیان ساخته شده‌است.

مسجد جامع کبیر نی‌ریز یک بنای آجری است که دارای ایوان اصلی، شبستان‌ها، مناره و صحن است. ایوان اصلی این مسجد که به ایوان خسروانی نیز معروف است، یکی از مهم ترین بخش های این بنا است. این ایوان دارای طاقی بزرگ و گنبدی است که بر روی چهار ستون سنگی قرار گرفته است.

شبستان های مسجد جامع کبیر نی‌ریز در دو طرف ایوان اصلی قرار گرفته اند. این شبستان ها دارای طاق های جناغی هستند و در آنها ستون های سنگی و گچبری های زیبایی دیده می شود.

دریاچه بختگان

دریاچه بختگان، دومین دریاچه بزرگ ایران بعد از دریاچه ارومیه و بزرگ‌ ترین دریاچه مرکزی ایران است و به طول ۱۲۰ کیلومتر در محدوده شهرستان‌های نی‌ریز، استهبان، بختگان و خرامه و ارسنجان در استان فارس قرار دارد. این دریاچه زیستگاه زمستانه پرندگانی است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.

آبشار تارم

آبشار تارم یکی از بلندترین آبشارهای فصلی خاورمیانه است که در پنج کیلومتری شهرستان نی‌ریز استان فارس واقع شده است. این آبشار از چشمه‌های متعددی در دامنه کوه‌های جنوبی شهر نی‌ریز سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از میان درختان انجیر به گورآب می‌ریزد.

قلعه پرتغالی ها (S.P.R)

در قلب شهر نی‌ریز، قلعه‌ای تاریخی به نام اس.پی.آر (S.P.R) قرار دارد که گویای بخشی از تاریخ پر فراز و نشیب ایران است. این قلعه که در دوران پس از اسلام بنا شده، در زمان جنگ جهانی اول و به دست نیروهای انگلیسی اس.پی.آر (پلیس جنوب یا تپانچه‌داران جنوب پارس، South Persia Rifles) بازسازی شده است. نی‌ریز به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر ارتباطی شهرهای مهمی همچون کرمان، یزد، بندرعباس، شیراز و اصفهان، از اهمیت نظامی بالایی برخوردار بود. به همین دلیل، نیروهای انگلیسی اقدام به ساخت این قلعه مستحکم از جنس سنگ، خاک و ساروج کردند تا بر منطقه مسلط شوند. امروزه، بقایای این قلعه تاریخی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری نی‌ریز، پذیرای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری است.

استاد احمد نی‌ریزی

میرزا احمد نی‌ریزی، از ستارگان درخشان آسمان خوشنویسی ایران در سده چهاردهم هجری قمری، در سال ۱۰۷۲ هجری قمری در دیار نی‌ریز دیده به جهان گشود و در سال ۱۱۲۷ هجری قمری در همین شهر آرام گرفت.

میرزا احمد نی‌ریزی در انواع خطوط خوشنویسی تبحر داشت، اما اوج هنر او در خطوط نسخ و رقاع به چشم می‌خورد. آثار ارزشمند او که نمایانگر ظرافت و زیبایی خط ایرانی است، امروزه در بسیاری از موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی جهان نگهداری می‌شود.

تاریخ دقیق ساخت آرامگاه احمد نی‌ریزی مشخص نیست، اما برخی از کارشناسان بر این باورند که این آرامگاه در سال ۱۱۲۷ هجری قمری، پس از مرگ احمد نی‌ریزی، ساخته شده است.

طراحی کنونی این بنای تاریخی، حاصل تلاش‌های هوشنگ سیحون، یکی از برجسته‌ترین معماران و هنرمندان ایرانی است که با الهام از معماری سنتی ایران، به این آرامگاه جلوه‌ای نوین بخشیده است.